IMDb : 7.2/10

 Đạo Diễn :  Steven Spielberg

‘The Post’: Cuộc chiến của báo chí nước Mỹ thời Chiến tranh Việt Nam

Tác phẩm nhận đề cử Oscar "Phim xuất sắc" khắc họa cuộc chiến của báo chí Mỹ thập niên 1970 với chính quyền của Tổng thống Nixon.

Bộ phim mới của đạo diễn Steven Spielberg kể lại một mặt trận khác trong Chiến tranh Việt Nam, diễn ra giữa giới báo chí với chính phủ Mỹ ở phía bên kia bờ Thái Bình Dương.

The Post là bộ phim xoay quanh vụ xuất bản tài liệu Hồ sơ Lầu Năm Góc của tờ The Washington Post hồi đầu thập niên 1970, qua đó giúp phanh phui hàng loạt bí mật bẩn thỉu của chính phủ Mỹ trong chiến tranh Việt Nam.

Năm 1966, chuyên gia phân tích quân sự Daniel Ellsberg (Matthew Rhys) được cử tới Việt Nam để khảo sát thực trạng cuộc chiến đang đi đến hồi khốc liệt của quân đội Mỹ. Tận mắt chứng kiến thương vong ngày một gia tăng của binh lính nước nhà, ông nhanh chóng nhận ra đây thực tế là trận chiến vô vọng đối với chính phủ xứ sở cờ hoa.

Nhận định ấy được chính Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Mỹ Robert McNamara (Bruce Greenwood) thừa nhận với Daniel Ellsberg và Tổng thống Lyndon Johnson trên chuyến bay trở về quê hương.

Song, trước sự ngạc nhiên của Ellsberg, McNamara ngay khi đặt chân xuống phi trường đã thản nhiên tuyên bố với báo chí rằng chiến trường khu vực Đông Nam Á vẫn đang tiến triển theo chiều hướng có lợi cho nước Mỹ, và chiến thắng cuối cùng là mục tiêu hoàn toàn khả thi.

Sau vài năm suy nghĩ về những người lính Mỹ bỏ mạng vô nghĩa trên chiến trường Việt Nam vì hàng loạt lời nói dối trắng trợn và để giữ thể diện cho các quan chức như Robert McNamara, Daniel Ellsberg quyết định phải để công chúng biết rõ sự thật rằng họ đã bị chính quyền nhiều đời tổng thống lừa dối hết lần này tới lần khác trong các vấn đề liên quan tới chiến tranh Việt Nam.

Mục tiêu vì sự thật

Từ viện nghiên cứu quân sự RAND, Ellsberg bắt đầu tuồn ra ngoài hàng nghìn trang tài liệu mật chứa đựng sự thật về cuộc chiến, cũng như sẵn sàng cung cấp chúng cho báo chí để phổ biến rộng rãi tới độc giả nước Mỹ.

Dĩ nhiên, với những nhà báo như Ben Bradlee (Tom Hanks) - Tổng biên tập tờ The Washington Post (hay gọi tắt là The Post), các báo cáo mật của Daniel Ellsberg là cơ hội nghìn năm có một để thực hiện trách nhiệm xã hội của một nhà báo chân chính: đưa sự thật tới công chúng.

Đó cũng là dịp để một tờ báo đang thất thế ở thị trường trong nước như The Post giành lấy độc giả từ nhiều đối thủ cạnh tranh mạnh mẽ hơn rất nhiều như The New York Times.

Sau khi chính tờ The New York Times bị chính quyền Tổng thống Mỹ khi ấy là Nixon kiện ra toà vì dám đăng một phần báo cáo của Daniel Ellsberg với lý do làm lộ bí mật quân sự, Ben Bradlee lại càng có cơ sở để cho xuất bản The Pentagon Papers (Hồ sơ Lầu Năm Góc). Và đó giống như hành động giúp bảo vệ quyền tự do ngôn luận cho báo chí nước Mỹ.

Song, với những người chủ báo như bà Katharine Graham (Meryl Streep) - chủ tịch sở hữu The Post, “đăng hay không đăng” là bài toán hóc búa hơn nhiều. Bà không chỉ có trách nhiệm đối với độc giả giống như Ben Bradlee, mà còn phải tính toán với sinh mệnh của cả tờ báo trong bối cảnh “đứa con tinh thần” mới phát hành cổ phiếu lần đầu, và cần tránh mọi rắc rối chính trị có thể gây tác động tới nhà đầu tư.

Là người phụ nữ đầu tiên làm chủ một tờ báo lớn tại Mỹ - nơi nạn trọng nam khinh nữ vẫn còn rất phổ biến trong thập niên 1960-1970, bà Graham loay hoay đi tìm đáp án dưới sức ép từ những tiếng nói bảo thủ trong ban giám đốc toàn phái mạnh của tờ The Post, và từ nhiều mối quan hệ thân tình mà bà phải mất rất nhiều năm mới có thể gây dựng với giới quan chức, bao gồm cả chính Bob McNamara.

Liên quan tới các sự kiện, nhân vật lịch sử có thật, khán giả có thể dễ dàng đoán ra lựa chọn cuối cùng của Katharine Graham đã gây tác động lớn thế nào tới xã hội Mỹ nói chung, và tương lai của tờ The Postnói riêng.

Tuy nhiên, chặng đường đầy khó khăn đi tới lời giải bài toán “đăng hay không đăng” thì có lẽ chưa nhiều người biết tới. Và đây là phần nội dung chính của The Post - tác phẩm điện ảnh mới nhất đến từ đạo diễn lừng danh Steven Spielberg.

Đội ngũ làm phim thượng hạng

Tác giả kịch bản chính của The Post là nữ biên kịch Liz Hannah. Cô gái 32 tuổi bắt đầu thai nghén bộ phim mang đề tài báo chí sau khi đọc cuốn tự truyện từng giành giải Pulitzer mang tên Personal History của chính Katharine Graham.

Hoàn thành năm 2016, The Post của Hannah nằm trong danh sách những kịch bản triển vọng nhất của Hollywood, và lập tức được nhà sản xuất quyền lực Amy Pascal mua lại rồi chuyển thể lên màn ảnh rộng với đội ngũ làm phim “toàn sao” gồm đạo diễn Steven Spielberg và bộ đôi Tom Hanks - Meryl Streep.

Về mặt kỹ thuật, The Post không có điểm nào đáng chê nhờ ê-kíp làm phim thuộc hàng sừng sỏ tại Hollywood.

Với chất lượng sản xuất gần như tuyệt hảo dưới bàn tay nhào nặn của Spielberg và bộ ba cộng sự thân thiết của ông là quay phim Janusz Kamiński, nhạc soạn nhạc John Williams, và dựng phim Michael Kahn, The Post đã tái dựng thành công bầu không khí của xã hội, chính trường nước Mỹ những năm 1960-1970.

Nền tảng kỹ thuật vững chắc ấy của bộ phim, cùng sự hỗ trợ để hoàn thiện kịch bản của Josh Singer - người từng giành giải Oscar với một tác phẩm điện ảnh khác mang đề tài báo chí là Spotlight (2015), là những điều kiện không thể thuận lợi hơn để giúp kịch bản ban đầu của Liz Hannah trở nên thăng hoa.

Không phụ lòng mong đợi của người yêu điện ảnh, The Post là bộ phim nói về các nhân vật và sự kiện của hơn 40 năm trước, nhưng vẫn mang đậm tính thời sự nóng hổi, với nhịp phim mạch lạc và tuyến nhân vật rõ ràng.

Cốt truyện vừa mang tính chân thực lịch sử, vừa phản ánh hơi thở hiện đại của xã hội nước Mỹ vốn chưa hết bàng hoàng sau những bê bối liên quan tới chính quyền và giới quân sự bởi các vụ tiết lộ bí mật nhà nước của Chelsea Manning và Edward Snowden, cũng như tình trạng đối đầu căng thẳng kéo dài giữa chính phủ mới dưới thời Tổng thống Donald Trump và báo chí Mỹ với hai tiếng nói tiên phong đến từ chính The Washington Post và The New York Times.

Dấu hỏi về mặt lịch sử

Tuy nhiên, người yêu lịch sử, đặc biệt là những ai quan tâm tới các sự kiện xoay quanh Hồ sơ Lầu Năm Góc - một yếu tố chính dẫn đến việc công chúng Mỹ thực sự quay lưng với chính quyền trong giai đoạn cuối của Chiến tranh Việt Nam - chưa chắc đã cảm thấy hài lòng với The Post.

Dẫu được thực hiện hết sức nghiêm cẩn, bộ phim lại tập trung vào việc mô tả hình ảnh của Katharine Graham và Ben Bradlee, thay vì nhân vật trung tâm của sự kiện lịch sử là Daniel Ellsberg.

Tất nhiên, không ai có thể phủ nhận rằng Graham và Bradlee đã góp công lớn trong việc đưa Hồ sơ Lầu Năm Góc ra ánh sáng dư luận. Nhưng người phát hiện ra sự dối trá của chính phủ Mỹ, người sẵn sàng gánh chịu nguy cơ bị truy tố tội gián điệp và phản quốc để đưa sự thật tới công chúng, người bất chấp nguy hiểm đi tìm những nhà báo còn lương tri để hợp tác, là Daniel Ellsberg.

Qua một số phân đoạn ngắn ngủi có sự xuất hiện của Ellsberg trong The Post, khán giả có thể phần nào cảm nhận thấy sự hy sinh vì chân lý của nhà hoạt động phản chiến.

Nhưng từng đó rõ ràng là chưa đủ để có thể đánh giá đầy đủ về vai trò của ông đối với tiến trình lịch sử Mỹ, nhất là khi chân dung giản dị của Daniel Ellsberg trong phim bị phủ bóng bởi Graham và Bradlee, đúng như cái cách diễn viên Matthew Rhys hoàn toàn lu mờ trước hai tên tuổi đáng kính bậc nhất Hollywood là Meryl Streep và Tom Hanks.

Có lẽ chính vì tầm quan trọng lịch sử vượt trội của kép phụ Daniel Ellsberg mà đạo diễn Steven Spielberg phải dùng tới thủ pháp xây dựng hình ảnh nhân vật một cách kịch tính nhưng gượng gạo, thậm chí là mang hơi hướm tuyên truyền thái quá ở cuối phim khi tờ The Washington Post phải đối diện với phán quyết từ Toà án Tối cao Mỹ, để làm bật lên vai trò của Katherine Graham và Ben Bradlee đối với bối cảnh chung.

Nhưng ngay cả việc sử dụng các thủ pháp điện ảnh đó cũng không thực sự giúp Graham và Bradlee có chỗ đứng vững chắc trong lòng khán giả. Bởi sự phát triển tính cách của bộ đôi không để lại nhiều ấn tượng, nhất là khi người xem “phải” bị động nghe chính họ hoặc người xung quanh giải thích lộ liễu về suy nghĩ và lựa chọn, thay vì “được” chủ động chứng kiến và hiểu lý do của những quyết định ấy thông qua các chi tiết kịch bản tinh tế.

Do đó, nếu so sánh với một tác phẩm tiểu sử - lịch sử nổi tiếng khác của Steven Spielberg là Lincoln (2012), The Post tỏ ra nhỉnh hơn về sự hấp dẫn của nội dung, nhưng lại thua kém hẳn về chiều sâu kịch bản và nhân vật.

Đặc biệt, cách bộ phim đẩy tờ The Washington Post lên tuyến đầu của cuộc chiến bảo vệ quyền tự do ngôn luận trong vụ Hồ sơ Lầu Năm Góccũng có thể khiến người yêu lịch sử tiếp tục không hài lòng.

Không phải ban biên tập của The Post, mà chính các phóng viên của tờ The New York Times như Neil Sheehan mới là những gương mặt bất chấp sự an nguy của bản thân để nổ phát súng đầu tiên, hỗ trợ Daniel Ellsberg trong cuộc tấn công vào “pháo đài gian trá” của chính phủ Mỹ. 

Do đó, tuy người ta có thể ca ngợi The Post trong việc đề cao giá trị nhập thế của báo chí trong giai đoạn nước Mỹ gặp nhiều bất ổn dưới thời Tổng thống Donald Trump, nhưng đây không phải là tác phẩm xuất sắc của dòng lịch sử, nhất là nếu đem so sánh với các phim mang cùng đề tài báo chí như All the President’s Men (1976) hay Spotlight. 

Meryl Streep nổi bật

Dẫu khen hay chê kịch bản của The Post, bất cứ khán giả nào cũng phải thừa nhận rằng Tom Hanks và Meryl Streep đã hoàn thành trọn vẹn nhiệm vụ của họ. Nếu như Ben Bradlee của Tom Hanks thuộc dạng “dễ nhập vai” vì tính cách nồng nhiệt, bùng nổ của nhân vật, thì Streep thêm một lần nữa giải thích lý do tại sao bà lại có nhiều đề cử Oscar đến thế trong sự nghiệp.

Cách diễn kìm nén, sâu sắc của Meryl Streep vừa thể hiện sự do dự, bị động bên ngoài của một Katherine Graham rất phụ nữ, lịch thiệp, vừa khắc hoạ niềm tin sắt đá vào giá trị của báo chí và sự chủ động dần chín muồi bên trong người chủ tờ báo được coi là trụ cột tương lai của nền báo chí chính thống Mỹ.

Meryl Streep khẳng định đẳng cấp diễn xuất với vai diễn mới Katherine Graham.

Có lẽ nếu còn sống, bà Katherine Graham hẳn cũng sẽ hài lòng khi chứng kiến Streep thể hiện hình ảnh bản thân trên màn ảnh. Thông qua nhân vật trong phim, người xem vừa có thể cảm nhận tình yêu mà Graham dành cho The Washington Post - di sản của gia đình bà và cũng là đại diện ưu tú cho quyền tự do ngôn luận của hiến pháp Hoa Kỳ, vừa hiểu rõ sự vươn lên không gì ngăn cản nổi của người phụ nữ trong xã hội hiện đại.

Trong thời buổi nhiễu loạn thông tin với mạng xã hội, với “fake news”, với chủ nghĩa dân tộc và dân tuý tràn lan, công chúng cần nhiều hơn những nhà báo như Ben Bradlee, những chủ báo như Katherine Graham. Bởi chỉ với người sẵn sàng dùng ngòi bút làm vũ khí bảo vệ sự thật như họ, mặt trái của xã hội hay những lời dối trá của người nắm quyền lực mới có thể bị phơi bày. 

Chắc chắn The Post sẽ góp phần vào việc kêu gọi và khuyến khích cánh nhà báo trở thành những Bradlee mới, những Graham mới, của xã hội hiện đại.