IMDB  7.8/10

 

 Ba mươi lăm năm sau khi chế độ độc tài quân phiệt Argentina kết thúc, đạo diễn Alexandre Valenti đã thuật lại đặc sắc cuộc đấu tranh khốc liệt của những người bà đi tìm kiếm những đứa cháu bị tước đoạt. Tên Rosa, Estela, Chicha, Elsa..., họ là những phụ nữ bình thường xuất thân khác nhau, nhưng mẫu số chung là nỗi đau mà chế độ độc tài đã gieo rắc trong cuộc đời và những bất ngờ lịch sử đã biến họ trở thành biểu tượng chiến đấu mang tính mẫu mực, phổ quát.

Năm 1976, Chính phủ Argentina bị quân đội đảo chính. Tiếp theo đó là tám năm đàn áp thảm khốc những ai bị xem là chống đối. Người ta ước tính có khoảng 30.000 người mất tích trong những năm đen tối này, trong đó các thai phụ cũng không thoát khỏi nanh vuốt quân phiệt.

Bị xiềng xích, trùm mặt, họ đã sinh con trong trại giam, các bé sơ sinh ngay lập tức bị các sĩ quan tra tấn tù nhân cướp đoạt làm con, hoặc cho những gia đình Thiên Chúa thân chính quyền. Còn mẹ các bé thì bị gây mê, đưa lên máy bay ném xuống cửa sông Rio de la Plata. Một nhân chứng là sĩ quan kể lại chính ông đã hai lần đưa tù nhân đi ném.

Phóng to

Những người bà vĩ đại trong cuộc chiến tìm sự thật

Cách làm của "Những người bà quảng trường Tháng Năm" là tập hợp lực lượng, hồ sơ hóa những trường hợp nghi vấn, quảng bá truyền thông, đi ra thế giới... Cho đến năm 1982, bằng sự mò mẫm sơ khai, các bà chỉ tìm lại được bốn cháu, trong đó Paula là trường hợp đầu tiên.

Chỉ khi họ tranh thủ được sự hợp tác của các nhà khoa học Mỹ thì ngân hàng dữ liệu ADN với máu của 500 người bà mới được thành lập ở Buenos Aires, từ đó cuộc truy tìm tăng tốc, phong trào thoát viển vông, lớn mạnh.

Gọi "Những người bà quảng trường Tháng Năm" là bởi suốt 35 năm, cứ mỗi thứ năm hằng tuần họ lại tập hợp ở Plaza de Mayo để đòi công lý. Từ dấu hiệu nhận biết nhau, chiếc khăn trắng trên đầu họ đã trở thành biểu tượng của cuộc đấu tranh tất thắng.

Những người bà vĩ đại đó hôm nay đang dần ra đi, trong khi vẫn còn khoảng 400 đứa cháu chưa tìm thấy; nhưng công tích của họ là vạch trần tội ác, tìm ra sự thật. Từ sự thật này những đứa cháu có thể đi tìm tiếp, như một nhân chứng cho biết anh đã hạch hỏi cha mẹ nuôi và tìm được bố ruột.

Trong phim, chấn động nhất nơi người xem là chứng từ của các đứa cháu được tìm lại. Ðối diện với sự thật kinh hoàng của nhân thân, có người chấp nhận, có người chạy trốn hoặc tìm cách thỏa hiệp, bởi "Làm sao tôi có thể từ bỏ gia đình đã nuôi mình hơn 30 năm?". Laura kể: "Lúc bé tôi thường soi gương và thấy mình không giống gia đình. Mẹ tôi không có bức ảnh nào mang thai tôi. Tôi cảm nhận có gì đó không ổn nhưng quá kinh khủng để đặt thành câu hỏi".

Cha Laura là đại tá quân đội. Năm 2007, trên cơ sở thông tin do hội "Những người bà quảng trường Tháng Năm" cung cấp, tòa án liên hệ với Laura để yêu cầu cô thử nghiệm huyết thống. Laura chạy trốn bất thành. "Khi được thông báo kết quả tôi không chịu tin, cả thế giới trong tôi sụp đổ. Phải đến hơn một năm sau tôi mới tiếp xúc với "Những người bà quảng trường Tháng Năm" và ngược lên đầu nguồn".

Tại nhà gia đình ruột, Laura phát hiện ảnh mẹ chị là sinh viên khoa tâm lý bị bắt khi 21 tuổi, và bức thiệp mẹ gửi từ trong tù cho gia đình sau khi sinh con với thủ bút: "Xin chăm sóc con gái của con. Hãy nhớ và thương con qua nó". Rồi tại nhà gia đình nuôi, Laura tìm thấy bức thư mẹ nuôi viết cho cha nuôi báo tin "Phong trào gia đình Thiên Chúa giáo" sẽ cung cấp cho họ "một trẻ sơ sinh không dị tật". Bức thư này đã được trao cho tòa án như một bằng chứng.

Phim có tựa Argentine, les 500 bébés volés de la dictature (Argentina, 500 trẻ sơ sinh bị chế độ độc tài đánh cắp), trong đó nghĩa rộng của từ volés là đánh cắp, nhưng thực chất đây là sự cướp đoạt bởi đứa trẻ không chỉ bị bắt mà còn bị triệt tiêu căn gốc - một thương tổn đeo mang suốt đời. Người xem lặng đi khi một nhân chứng nam đang là chính khách thẫn thờ trước khoảnh ximăng của trại giam nơi mình đã sinh ra và bị cướp khỏi tay mẹ mình. Không thành đạt nào xoa dịu nổi tổn thương quá khứ.

Ác báo và ám ảnh

Khi chế độ dân chủ được khôi phục năm 1983, vụ xét xử nhóm quân phiệt đầu tiên được tiến hành năm 1985 và tướng Videla - đứng đầu hội đồng tướng lĩnh - bị kêu án chung thân vì những kế hoạch thanh trừng tàn khốc trong khi nắm quyền. Tuy nhiên đến năm 1990, nhân danh hòa giải dân tộc tổng thống Menem quyết định ân xá tất cả quân nhân.

Năm 2003, khi tổng thống Kirchner hủy luật ân xá thì vụ án cướp trẻ sơ sinh mới khởi động lại tháng 2-2011, kéo dài 15 tháng. Dựa vào những bằng chứng của "Những người bà quảng trường Tháng Năm", bản án xác nhận việc cướp đoạt và thay đổi nhân thân của trẻ con là "kế hoạch có hệ thống, tội ác chống nhân loại", kết tội tướng Videla thêm 50 năm tù, những đồng phạm khác từ 15-40 năm. Phim nhấn mạnh thời điểm 2012, khi phiên xử diễn ra. Ở đó người xem khó quên hình ảnh co ro của những tên đồ tể, ánh mắt long lanh của những đứa con "mất tích", và niềm vui cay đắng của những người bà: tìm ra cháu cũng đồng nghĩa mất con vĩnh viễn. Người xem sẽ cay mắt khi đọc trên générique: "Bốn người bà đã chết trong khi làm phim".

Người viết bài chia sẻ ý kiến của đạo diễn: "Với con số 4.000 quân nhân đang thụ án, và tòa xét xử các tội ác ở trại ESMA, Argentina có thể hãnh diện: nước nào khác đã có đủ can đảm tự mở các phiên tòa xét xử công dân đã phạm tội ác chống nhân loại?". Và rằng "Bộ phim nói lên một vấn đề vượt ra khỏi xã hội Argentina. Nó cho thấy những công dân bình thường có thể thay đổi dòng chảy lịch sử qua cuộc đấu tranh quyết tâm và kiên trì".

TRAILER