IMDb : 6.8/10
'Heaven’s Gate', Một Kiệt Tác Điện Ảnh
Từng Được Xem Là Thảm Họa..?
Phim được xếp thứ 98 trong danh sách 100 phim Mỹ vĩ đại nhất mọi thời của BBC Culture.
35 năm từ ngày ra mắt, “Heaven’s Gate” vô cùng phù hợp với năm 2018, khi câu chuyện thời sự nhất ,là số phận của người di cư
Vào năm đó các nhà phê bình cho rằng bộ phim miền viễn Tây Heaven’s Gate là một thảm họa điện ảnh khi ra mắt vào năm 1980, do thu về vỏn vẹn 3,5 triệu USD, bất chấp kinh phí sản xuất lên tới 44 triệu USD. Nay, phim được xem là kiệt tác kinh điển. Vì sao có sự trái khoáy này?
Bộ phim của đạo diễn Michael Cimino từng bị coi là một trong những tác phẩm điện ảnh tệ nhất. Khi phim ra đời, nó bị giới phê bình chê bai, khán giả ghẻ lạnh. Tin đồn về thói hống hách của đạo diễn càng làm xấu thêm danh tiếng của phim.
Những thời gian đã dần trả lại sự công bằng. Sau này, Heaven’s Gate (Cửa thiên đường) được đánh giá là một trong những trường hợp bị đối xử bất công nhất trong lịch sử điện ảnh.
Thảm họa của năm 1980
Phim lấy bối cảnh cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20, với nhân vật chính là Jim Averill tài năng nhưng ngang ngược và hay say xỉn (Kris Kristofferson đóng). 20 năm sau khi tốt nghiệp Đại học Harvard, Averill trở thành thống soái tại hạt Johnson thuộc bang Wyoming. Ông đối mặt với cuộc xung đột giữa người di cư nghèo khó từ châu Âu với tầng lớp tư bản giàu có ở địa phương.
Sau vụ một chủ sở hữu gia súc tên là Nate Champion (Christopher Walken) giết một người nhập cư vì tội trộm bò, Hiệp hội Chăn nuôi Wyoming, tổ chức mà Averill là thành viên, thông báo kế hoạch giết 125 người nhập cư để ngăn ngừa trộm cắp. Một “danh sách chết chóc” gồm 125 cái tên được lập ra. Averill đã chống lại hiệp hội và đứng về phía người nhập cư. Một cuộc chiến nổ ra.
35 năm từ ngày ra mắt, “Heaven’s Gate” vô cùng phù hợp với năm 2018, khi câu chuyện thời sự nhất là số phận của người di cư
Chuyện phim dựa trên Cuộc chiến Hạt Johnson1889 - 1893 có thật trong lịch sử. Nay, qua những biến thiên kỳ ảo của lịch sử, Heaven’s Gate vẫn còn thời sự vì phản ánh số phận của người di cư trên khắp thế giới.
Phải cảm ơn Michael Cimino vì sự cầu toàn hống hách của ông đã biến Heaven’s Gate thành một kiệt tác. Trên bìa đĩa DVD của bộ phim là 5 ngôi sao, và phim được xếp thứ 98 trong danh sách 100 phim Mỹ vĩ đại nhất mọi thời của BBC Culture.
Nhưng khi phim ra rạp 35 năm trước, nó được đón nhận theo cách hoàn toàn trái ngược. Kinh phí bị dội lên 4 lần so với dự kiến, thời gian sản xuất kéo dài thêm 1 năm. Những tin đồn xung quanh tính tình khó chịu của đạo diễn cùng xung đột giữa ông và nhà sản xuất mang lại cho phim vô vàn bất lợi. Giới phê bình coi phim là “một thảm họa tệ hại”. Đông đảo khán giả đồng tình.
Thời đó, cái tên Heaven’s Gate đồng nghĩa với sự điên rồ Hollywood. Thất bại tạm thời của phim mang lại những hậu quả rõ rệt: góp phần vào sự sụp đổ của hãng phim United Artists và phá hủy danh tiếng của đạo diễn Michael Cimino, một ngôi sao đang lên trong giới làm phim. Bộ phim trước đó của Cimino là The Deer Hunter đoạt giải Oscar Phim hay nhất năm 1979.
Hậu trường gây choáng
Heaven’s Gate được ấn định để thành công. Hãng phim quyết định đầu tư hào phóng. Các cảnh quay đầy nghệ thuật. Mối tình tay ba giữa Averill, Champion và bà chủ nhà chứa Ella Watson do mỹ nhân Pháp Isabelle Huppert thủ vai cũng hứa hẹn hấp dẫn.
Nhưng dù đạo diễn nhất quyết chọn Huppert, các nhà sản xuất lại không hài lòng vì nữ diễn viên Pháp ít tên tuổi tại Mỹ. Ngoài ra, điều tệ hại nhất đối với hãng phim là đạo diễn Cimino đòi quay phim ở Wyoming, một bang miền Tây xa xôi hẻo lánh so với Hollywood hoa lệ. Nhà sản xuất duy nhất có mặt để theo dõi quá trình quay phim là Joann Carelli, bạn thân của đạo diễn. Và Carelli để cho Cimino mặc sức sáng tạo.
Vậy là Cimino xây dựng cả một thị trấn miền Tây hoang dã để làm bối cảnh. Hàng nghìn tấn đất phủ đầy các con đường. Một con tàu hơi nước kiểu cổ trị giá 150.000 USD được chuyển về từ Montana. 1.200 diễn viên phụ được huy động, tất cả đều được mặc trang phục kiểu cổ. Cimino sẵn sàng để đám đông diễn viên phụ này đói meo đến giữa buổi chiều trong khi chờ thiết lập hệ thống ánh sáng. Ông bị cả đoàn làm phim đặt biệt danh là “Giáo chủ hà khắc Cimino”.
Mới chỉ sau 6 ngày làm việc, Cimino đã đốt hết 900.000 USD. Đổi lại, ông quay được... 1 phút rưỡi cảnh phim. Sau 2 tuần, hãng phim ước tính ông tiêu tốn 1 triệu USD cho mỗi phút trong phim. Kinh phí cuối cùng không tới mức đó, nhưng cũng tăng vọt từ 11,6 triệu USD lên 44 triệu USD.
An toàn trên phim trường cũng không được đảm bảo. Jeff Bridges, người vào vai một nhà buôn, kể lại rằng các diễn viên phải dậy từ 3h sáng, đi 3 tiếng đến địa điểm quay phim. Trong quá trình quay, họ cưỡi ngựa trong đám mây bụi và xuyên giữa những làn đạn. Bridges khiếp sợ: “Ngay cả trong một cuộc chiến thực sự, người ta cũng không cần phải làm đi làm lại nhiều lần như thế”.
Khổ tận cam lai
Khi quay xong, Cimino có hơn 300.000m phim để dựng thành một bộ phim từ 2 đến 3 tiếng. Sau nhiều ngày không ngủ, ông dựng thành bộ phim 4 tiếng cho kịp ngày ra mắt 19/11.
Nhưng tác phẩm dài lê thê của ông khiến hãng phim lẫn khán giả chán ngấy. Tổn thương và kiệt sức, Cimino yêu cầu rút phim khỏi các rạp để ông dựng lại thành bản 2,5 tiếng đồng hồ, rồi ra mắt lần hai vào mùa Xuân 1981. Nhưng kết quả không khá hơn. Phim có doanh thu vỏn vẹn 3,5 triệu USD.
Heaven’s Gate bị đổ lỗi là đặt dấu chấm hết cho những ngày hoàng kim của Hollywood thập niên 70. Một thập niên sau đó, khi bộ phim Dances With Wolves của Kevin Costner cũng bị dội kinh phí, người ta đặt cho phim này biệt danh “Kevin’s Gate”, một sự chế nhạo có ý liên hệ đến Heaven’s Gate.
Cimino đã thân bại danh liệt – một cách khá oan ức. Nhưng đến năm 1982, khi ông mang bản dựng gốc của phim đến chiếu tại Anh, khán giả đã mê mẩn. 30 năm sau đó, ông giới thiệu một bản dựng mới của phim ở LHP Venice, phản ứng còn trên cả mong đợi. Heaven’s Gate lấy lại danh tiếng, bắt đầu được nhìn nhận giá trị, biến những người chỉ trích năm xưa thành kẻ lố bịch.
Ngày nay, người ta mới tìm ra một lý do khác cho thất bại của bộ phim: Cimino đã đi trước thời đại đến 35 năm. Hình ảnh dòng người di cư băng qua các vùng đồng bằng lớn, tay xách nách mang, thật dễ liên tưởng đến những dòng người tị nạn từ Syria.
Và lời lẽ miệt thị của những nhà tư bản dành cho họ –“bọn trộm cắp vô chính phủ, đám người nghèo túng ngu độn thấp kém” – chẳng khác nào phát ngôn của tỷ phú Donald Trump ngày nay.
Dù bị ghẻ lạnh đến thế vào năm 1980, Heaven’s Gate lại không thể thời sự hơn ở năm 2018 này.